Naar aanleiding van de research van OneWorld en Argos heropende de politie het onderzoek. Rechercheur Harry Delno en Officier van Justitie Daphne van der Zwan leggen uit wát zij precies hebben onderzocht en gevonden.
Waarom deed de politie onderzoek naar bedreiging, en niet naar moord, mensensmokkel of orgaanhandel?
Van der Zwan: “Mekonen is overleden in Duitsland. Het is gebruikelijk dat de politie van de plek waar iemand is aangetroffen het onderzoek dan doet. De autoriteiten in Bremen hebben geconcludeerd dat Mekonen door zelfmoord om het leven is gekomen. We hebben geen aanleiding om te denken dat dat anders is. Dus met die conclusie zijn we het onderzoek gestart.
Het OM en de politie hebben hier ook niet gedetailleerd naar gekeken. Zij hebben alleen verkorte versie van het sectierapport gekregen van de Duitse autoriteiten. Het volledige autopsieverslag, met daarin de foto van de injectie en de beschrijving van hersenoedeem, hebben zij niet ingezien.
Jullie hebben in jullie onderzoek allerlei bronnen gesproken. Op basis daarvan hebben we gezegd: we vinden dit voldoende om een verdenking van bedreiging te construeren. Maar er waren ook veel geruchten. Er waren wat ons betreft te weinig concrete aanwijzingen voor mensensmokkel.”
Het onderzoek richtte zich tegen een NN-verdachte, een onbekende verdachte. Het was toch duidelijk dat Mekonen ruzie had mijn zijn Kamergenoot?
Van der Zwan: “Er waren allerlei verklaringen dat Mekonen ruzie had met een medebewoner van het asielzoekerscentrum. Maar het was allemaal ‘van horen zeggen’. Er is niemand die rechtstreeks heeft gezegd: Mekonen werd bedreigd door die-en-die. Door de insteek van de onbekende verdachte te kiezen, konden we het onderzoek toch opstarten.”
“Als een rups in een cocon”
Met wie hebben jullie gesproken?
Delno: “We zijn begonnen met de medewerkers van het asielzoekerscentrum in Leersum waar Mekonen woonde. In totaal hebben we er negen gehoord.
De medewerkers van het COA mochten niet met ons praten. De landelijke organisatie had ze een spreekverbod opgelegd. We zijn dus heel benieuwd wat de verhoren hebben opgeleverd….
Delno: “Ze vertelden allemaal hetzelfde verhaal. Maar toen we gingen doorvragen, bleek dat sommigen vooraf in IBIS, het registratiesysteem, hadden gekeken. Die vertelden dus wat er in de dagrapportages stond. Uiteindelijk konden de medewerkers ons weinig nieuws vertellen. Het was te lang geleden. Ze hadden sindsdien al veel andere Eritrese asielzoekers begeleid.
De ruzie tussen Mekonen en zijn kamergenoot hebben ze niet echt onderzocht. Er waren indertijd nog veel kamers vrij op het asielzoekerscentrum. Dus toen Mekonen meldde dat hij bedreigd werd, is hij zonder verder onderzoek overgeplaatst.”
Hebben jullie ook mensen binnen de Eritrese gemeenschap gehoord?
Delno: “We hebben 14 asielzoekers gehoord. Bijna allemaal Eritreeërs, en twee Afghanen in wiens bijzijn Mekonen over geldproblemen zou zijn begonnen.
De informatie over de Afghaanse asielzoekers haalde Delno uit een dagrapportage van het asielzoekerscentrum. Het verhoor met hen leverde weinig op. Delno: “Mekonen sprak alleen Tigrinya. De Afghanen spraken dat niet. Zij hebben dus niets meegekregen van wat Mekonen over geldproblemen verteld heeft.”
“We hebben gevraagd wie meneer Mekonen was, hoe hij zich gedroeg, met wie hij optrok. En ook naar zijn reisverhaal. Maar daarover hebben we weinig te horen gekregen.”
Ieder verhoor duurde ongeveer twee uur. Meestal zat er een tolk bij.
Delno: “Dat maakte het wel lastiger. Je kunt bijvoorbeeld niet meteen interveniëren als iemand een detail noemt waarover je meer wilt weten.”
De bewoners van het asielzoekerscentrum omschrijven Mekonen als een teruggetrokken man. Hij had weinig contact met anderen, misschien omdat hij ouder was dan de gemiddelde asielzoeker.
Delno: “Soms wikkelde hij zich in zijn laken als en rups in een cocon. Zo ging hij op bed liggen.”
Was Mekonen depressief?
Van der Zwan: “Dat blijkt niet uit zijn medisch dossier.”
De politie had een gerechtelijk bevel nodig om de medische gegevens te mogen inzien. Dokters hebben een beroepsgeheim. Om die reden gaan we hier ook niet in op Mekonen’s ziektegeschiedenis.
Hebben jullie in Mekonen’s medische dossier een aanwijzing gevonden voor de prik in zijn arm?
Van der Zwan: “Nee. Er staat niet in vermeld dat hij bij de medische dienst is geweest om bloed af te nemen. Het lijkt erop dat hij die prik in Duitsland heeft gehad. Maar wat, wanneer en door wie? Dat weten we niet.”
“Ruzie over de televisie
Konden de bewoners van het asielzoekerscentrum daar iets over vertellen? Of over de ruzie?
Van der Zwan: “Er is niemand die daar heel concreet over heeft verklaard.”
Er is genoemd dat de kamergenoot niet met Mekonen kookte, omdat hij suikerziekte had. Volgens een ander ging het conflict over geluidsoverlast.
Van der Zwan: “Het was lastig om goed contact te krijgen met mensen uit de Eritrese gemeenschap. We weten dat ze tegen jullie één en ander hebben verklaard. Tegen de politie waren ze toch iets terughoudender, om wat voor reden dan ook. In die zin was het een lastig onderzoek.”
Eén persoon heeft verklaard dat Mekonen bedreigd werd.
Van der Zwan: “Maar door wie? Wanneer? Waar? Hoe? Dat vertelde hij niet. Het kan zijn dat hij motieven heeft om daar niet over te verklaren. Het kan ook zijn dat hij het gewoon niet weet.”
Wij hebben ook bericht over tapgesprek uit een ander politieonderzoek, waarin de ene Eritreeër tegen de andere Eritreeër vertelde dat Mekonen vermoord was gevonden. De sprekers hadden ook een vermoeden wie de daders waren. Hebben jullie die sprekers opgespoord en gehoord?
Delno: “Ja. Alleen was de uitkomst niet zo spannend. Zonder te veel details te vermelden: de man die getapt werd, had toentertijd een relatie met de (stief)dochter van een van oorsprong Eritrees echtpaar die beiden als getuigen zijn gehoord. Ook de (stief)dochter werd gehoord. Kortom: hear say.”
Daarnaast bleek het gesprek niet zorgvuldig vertaald. De genoemde details waren dus ook niet bruikbaar.
Wat zei de Kamergenoot zelf?
Delno: “Hij zei dat hij zich niks van een bedreiging kon herinneren. Hij had wel onenigheid met Mekonen, maar dat ging over de televisie. Volgens Mekonen zette hij het geluid te hard.”
Delno: “We hebben hem thuis opgehaald en zijn met hem naar het politiebureau gereden.
De kamergenoot is in februari 2014 ‘uitgeplaatst’, zoals dat heet. Hij woont niet meer op het asielzoekerscentrum in Leersum, maar in een sociale huurwoning in een dorp in het midden van Nederland. We hebben hem gehoord als getuige, niet als verdachte.
Mensensmokkelaar op de A16
Wij hoorden dat de ruzie ging over een conflict tussen Mekonen en de broer van de Kamergenoot. Die broer zou een mensensmokkelaar in Italië zijn. Hebben jullie dat ook onderzocht?
Delno: “We hebben in het systeem gevonden dat iemand met ongeveer dezelfde naam op 16 september 2013 is aangehouden door de marechaussee.”
De marechaussee bevestigt aan OneWorld en Argos dat er op 16 september een Eritrese man uit Italië is aangehouden. Hij zat in een bus op de A16 bij de grensovergang bij Hazeldonk.
Delno: “Twee asielzoekers wezen naar hem. Ze zeiden dat ze van hem de kaartjes hadden gehad. Uiteindelijk heeft het niet tot een zaak geleid, omdat er te weinig bewijs was dat hij inderdaad mensen had gesmokkeld.”
Dus de broer van de kamergenoot is aangehouden wegens mensensmokkel?
Delno: “De kamergenoot ontkent dat het zijn broer is.”
Hebben jullie hem dat gevraagd? Heb jij een broer die mensensmokkelaar is?
Zijn antwoord was: ik heb één broer en die is Eritrea nooit uit geweest.
Van der Zwan: “We hebben hem het aanhoudingsbevel voorgelegd. Toen zei hij dat. We hebben ook in algemene zin naar zijn familie gevraagd. Toen zei hij dat hij één broer heeft die in Eritrea woont, die nooit het land heeft verlaten. We hebben niet kunnen aantonen dat hij liegt.”
En daarmee is de kous af?
Van der Zwan: “Ja. Getuigen zijn niet verplicht om een verklaring af te leggen. Zelfs verdachten niet. We hebben niet in Eritrea gevraagd naar zijn gezinsinformatie, omdat we weten dat de basisregistraties in dat soort landen niet nauwkeurig wordt bijgehouden.”
Jullie konden toch zijn IND-dossier opvragen?
Van der Zwan: “Nee, dat is privacygevoelige informatie. Daarvoor is een gerechtelijk bevel nodig, net als voor een medisch dossier. En omdat hij enkel gehoord is al getuige, en niet als verdachte, was onze inschatting dat de onderzoeksrechter geen toestemming zou geven.”
“Nog veel vragen”
Wat hebben jullie gevonden over Mekonen’s reis naar Duitsland?
Van der Zwan: “We hebben via een rechtshulpverzoek aan Duitsland geprobeerd om te achterhalen of Mekonen in zijn eentje in de trein van Hannover naar Bremen zat. We hebben geen aanwijzingen dat er iemand bij hem was.
De politie heeft nog niet alle informatie ontvangen. De ene verbalisant is overgeplaatst, de andere is momenteel in Afghanistan.
Delno: “Het zou kunnen dat Mekonens treinkaartje naar Berlijn met een creditcard is betaald. Normaal kost een kaartje 116 euro. Op het kaartje van Mekonen staat dat hij 119,50 betaalde. Dat zou de fee van de creditcard kunnen zijn.”
De reisgegevens van Mekonen’s OV-chipkaart waren al weggegooid. Die heeft de politie niet kunnen bekijken.
Wat is nu de uitkomst van het onderzoek?
Van der Zwan: “Dat er geen verdachte uit het onderzoek naar voren is gekomen.”
Hebben jullie bewijzen gevonden dat ons onderzoek niet klopt?
Van der Zwan: “Nee, zeker niet. Er zijn bij ons veel vragen blijven bestaan. Ik sluit niet uit dat jullie verhaal klopt.”
Is dat niet onbevredigend?
Van der Zwan: “Natuurlijk. Het liefst wil je de nabestaanden een reconstructie geven van wat er precies is gebeurd. Waar was hij in Duitsland? En waarom reisde hij daarnaartoe? Wat heeft hem ertoe gebracht om zelfmoord te plegen? Daarover blijven vragen bestaan. Ook omdat hij vlak daarvoor net positief nieuws had gekregen: zijn familie mocht naar Nederland komen.”
En nu?
Van der Zwan: “Voor nu is de zaak gesloten. Dat hebben we ook aan de advocaat van Mekonen medegedeeld. Maar we hebben ook gezegd dat we, als er nieuwe feiten naar voren komen, het onderzoek weer kunnen openen.”
Heeft de kamergenoot wel de waarheid gesproken tegen de politie?
Hoofdstuk 8 | Kamergenoot Amanuel