Is Habtom, de broer van Amanuel, echt een mensensmokkelaar? En waarover ging zijn ruzie met Mekonen? We gaan naar hem op zoek in Rome.
“Woon je nog in Rome?” Dat vragen we in maart 2017 via Facebook-messenger aan Habtom.
Hij belt terug: “Ja, ik ben Rome.”
“Waar dan? We willen graag op bezoek komen.”
Habtom doet alsof de verbinding hapert. Weg is ons gesprek.
Twee uur later heeft hij al zijn foto’s en vrienden van Facebook verwijderd.
Toch pakken we eind mei het vliegtuig.
Rome telt, binnen de stadsgrenzen, bijna 3 miljoen inwoners. Maar we weten inmiddels dat Eritreeërs elkaar allemaal kennen, of anders wel iemand kennen die iemand kent. En we hebben een aanknopingspunt: Habtom werd op 16 september 2013 in Nederland aangehouden door de marechaussee. Hij heeft toen een adres opgegeven: Via Turbitina 265.
Die straat bestaat niet. Maar als we een paar letters omkeren, komen we uit op de Via Tiburtina. Daar gaan we naartoe.
Kraakpand vol vluchtelingen
Op de door Habtom opgegeven plek lag een vluchtelingencentrum: Baobab. In 2013 verbleven hier honderden vluchtelingen per dag, vooral uit Afrika.
Beelden van hoe de vluchtelingen opgevangen worden bij Baobab waren in 2016 te zien in het EO-programma Rot op naar je eigen land.
De meesten waren net met de boot vanuit Libië gekomen, en nog op doorreis naar Duitsland, Nederland, Engeland of Zweden. Bij BaoBab konden ze een paar nachten bijslapen voordat ze aan het laatste deel van hun reis begonnen.
Sommige vluchtelingen bleven maar een paar uurtjes. Ze zochten bij de vrijwilligers nieuwe kleren uit, aten een bord pasta, en vertrokken. Anderen bleven langer, omdat ze moesten wachten tot familieleden geld stuurden, of totdat ze vervoer hadden naar hun volgende bestemming.
Zo’n doorreisplek is de natuurlijke habitat voor een mensensmokkelaar, realiseren we ons. Potentiële klanten lopen af- en aan. Ze zijn nieuw, ze zijn kwetsbaar, en ze hebben hulp nodig. Wie zonder paspoort arriveert kan bijvoorbeeld geen geld ophalen bij de bank of bij een geldkantoor zoals Western Union. En wie verder wil reizen heeft wél geld nodig. Dus bieden smokkelaars aan om te helpen: zij hebben wel een paspoort. Familieleden mogen geld naar hen overmaken. Weet je wat? Zij organiseren meteen ook de reis!
“Hij wachtte ze op bij de boot”
Baobab bestaat nog steeds. Na zestien ontruimingen hebben vrijwilligers en vluchtelingen hun tentenkamp opgeslagen op een parkeerplaats achter station Tiburtina.
We laten verschillende mensen de foto van Habtom zien.
Habtom is een gehaaide mensensmokkelaar, horen we van verschillende Eritrese bronnen. “Hij stond de vluchtelingen op te wachten toen hun boot aankwam in Sicilië.” Twintig mensen zouden met hem zijn meegegaan. “Naar een gebouw in Rome. Een groot kantoorgebouw vol vluchtelingen.”
Niet Baobab.
“Het heet Anenya”, zegt een jongen die met Mekonen op de boot zat.
“Habtom heeft gezegd dat hij ze naar welke plaats dan ook kan brengen.” Mekonen wilde naar Nederland, of naar Noorwegen. “Ik heb Habtom geld gestuurd”, vertelt een broer van Mekonen. “1000 euro. Ze zouden met de auto gaan.”
“Habtom reed ze naar Turijn”, vertelt een reisgenoot van Mekonen.
“Toen ontstond het conflict.”
Mekonen dacht dat ze de hele reis met de auto zouden maken. Daarom had hij zoveel betaald. Maar in Turijn zei Habtom: ‘Nu gaan jullie met de bus’.
Het buskaartje kostte 100 euro, zag Mekonen. “Dit is oplichterij”, zei hij tegen de mensensmokkelaar. “Ik ga niet betalen. Dit is niet Eritrea, hier is een rechtssysteem. Hier is het veilig.” Toen heeft Habtom hem bedreigd.
“Ik zal dit nooit laten rusten. Ik vind jou wel.”
Mekonen is met hulp van een andere mensensmokkelaar naar Nederland gereisd.
Eritrese paleizen
“Wij willen allemaal weten wat er met Kahsay Mekonen is gebeurd.” Dat zegt Mulugheta, een Eritrese man die als vrijwilliger voor het Rode Kruis werkt. We ontmoeten hem in een caravan op het nieuwe terrein van Baobab. “Als jullie me morgenochtend ophalen, dan ga ik met jullie langs de Eritrese paleizen.”
Paleizen, zo noemen de Eritrese vluchtelingen de kantoorgebouwen die ze gekraakt hebben. Er zijn er drie. Paleis nummer twee ligt in de wijk Anagnina. Als je dat hardop uitspreekt klinkt het als Anenya. Zou dat de plek zijn waar de mensensmokkelaar Mekonen naartoe heeft gebracht?
Bekijk onze zoektocht naar Habtom op de kaart van Rome:
“Dode in Habtoms kamer”
‘Anenya’ blijkt inderdaad het Eritrese ‘Selam Palace’ in Anagnina te zijn. Alle Eritreeërs die we daar aanspreken herkennen Habtom. De foto is wel verouderd, vinden ze. “He is now short and fat.” Zijn kamer was beneden, vertellen ze. Altijd vol met nieuwkomers; vluchtelingen die net met de boot waren gearriveerd.
“Op een dag vonden we een jongen dood in zijn kamer.”
De jongen zat drie dagen opgesloten, zonder eten of drinken.
De Italiaanse media hebben over de dood van deze jongen bericht. Zij hebben alleen niet beschreven dat de kamer waarin hij is gevonden op naam stond van mensensmokkelaar Habtom. “Toen we dat ontdekten, hebben we Habtom eruit geschopt. Hij heeft zijn activiteiten verplaatst naar het derde paleis, vlakbij Roma Termini.”
Voortvluchtig in mensensmokkelzaak
Ook bij Termini vinden we Habtom niet. “Hij woont hier al een jaar niet meer. Hij is gevlucht naar Amerika. Illegaal de grens overgestoken vanuit Mexico.”
Die smokkelaar heeft honderden vluchtelingen opgelicht, zeggen verschillende bewoners. “De politie is hier geweest, met een nieuwe foto.”
“Habtom weet dat de politie hem zoekt, daarom is hij op de vlucht.”
“We weten niet zeker of Habtom echt in Amerika woont”, zeggen twee bewoners. “Misschien heeft hij een dwaalspoor uitgezet.”
Openbaar aanklager Maurizio Scalia van het gerechtshof in Palermo, bevestigt dat de politie naar Habtom op zoek is.
Het interview met Maurizio Scalia is verricht door correspondent Angelo van Schaik. “In het kader van het onderzoek Glauco 3 zijn we bezig met een criminele groep die zich bezig houdt met illegale immigratie, drugssmokkel en het witwassen van geld. We hebben ongeveer veertig mensen in het vizier.” Meer dan de helft van de smokkelaars is inmiddels gearresteerd. “Habtom was daar niet bij. Hij is voortvluchtig.”
Italië heeft een internationaal arrestatiebevel voor Habtom uitgevaardigd, zegt Scalia. “We zijn nog steeds naar hem aan het zoeken.”
Link met orgaanhandel
Glauco 3 is het grootste Italiaanse mensensmokkelonderzoek ooit. Het is ook de eerste zaak waarin Italië een buitenlander heeft opgenomen in het Italiaanse getuigenbeschermingsprogramma. Deze Nuredin Wehabrebi Atta, zelf gearresteerd wegens mensensmokkel in 2014, heeft uitgebreide verklaringen afgelegd over de andere mensensmokkelaars in het criminele netwerk.
In juli 2016 werden bij een grote politieactie 23 personen gearresteerd in Palermo, Macerata en Rome. Bij een kleine drogisterij vlakbij station Termini werd 525.000 euro cash in beslag genomen. 15 smokkelaars wisten te ontkomen.
Italian police arrest 23 over alleged people smuggling ring
De zaak Glauco 3 was vorig jaar groot in het nieuws omdat spijtoptant Atta ook getuigenissen heeft afgelegd over orgaanhandel.
Lees hoofdstuk 5 van dit onderzoeksdossier, waarin wij de aanwijzingen voor orgaanhandel in de zaak-Mekonen beschrijven. Migranten die onvoldoende geld hadden om verder te reizen, worden volgens Atta doorverkocht aan orgaanhandelaren. ‘Per persoon die werd verkocht aan een Egyptische organisatie van orgaanhandelaren, kregen we ongeveer 15.000 dollar’, verklaarde Atta.
Advocaat Leonie Sinoo start namens de nabestaanden van Mekonen een Artikel 12-procedure.
Een Artikel 12-procedure is een klacht tegen niet-vervolging. Zo wil ze het Openbaar Ministerie dwingen om nieuw onderzoek te doen.